ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ :

« Ο ΤΑΚΗΣ ΔΟΝΤΑΚΗΣ ΚΑΙ Η ΝΤΟΝΑ ΤΕΡΗΔΟΝΑ :

ΈΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΜΕ . . . ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ»

Ένα από τα μαθήματα που διδάσκω φέτος στο σχολείο είναι και το μάθημα του Νέου Γνωστικού Αντικειμένου που απασχολεί τους μαθητές μία ώρα εβδομαδιαίως, βάση του σχολικού προγράμματος. Στην ώρα του Νέου Γνωστικού Αντικειμένου ασχολούμαστε με την έρευνα, τη μελέτη και την καταγραφή θεμάτων από το χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, της Τοπικής Ιστορίας, της Κυκλοφοριακής Αγωγής και της Αγωγής Υγείας.

Για φέτος επιλέξαμε να ασχοληθούμε με θέματα από το χώρο της Αγωγής Υγείας. Συντάξαμε και καταθέσαμε τρία σχέδια προγράμματος στο υπεύθυνο γραφείο Αγωγής Υγείας Δυτικής Θεσσαλονίκης. Το πρώτο πρόγραμμα που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του α΄ τριμήνου αφορούσε τη «Διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών» και συνεργάστηκα με τις κ. Ανδριά Εύη(δασκάλα), Μαγνίσαλη Νέλη (μουσικό) και Μουρατίδου Χριστίνα(θεατρολόγο).

Ο λόγος που επιλέξαμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα ήταν το γεγονός ότι στο σχολείο μας τα παιδιά τρώνε το μεσημεριανό τους φαγητό το οποίο ή είναι τυποποιημένο (π.χ. κρουασάν ) ή πρόχειρο (π .χ .τοστ ) ή σκέτο μαγειρεμένο φαγητό χωρίς συνοδεία σαλάτας ή και τίποτα ! Όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου

έκρινε αναγκαία τη «διατροφική ευαισθητοποίηση» των παιδιών και κατά επέκταση των οικογενειών τους, με στόχο την αλλαγή των διατροφικών τους συνηθειών, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη και όχι στη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή.

Μέσα από τα συμπεράσματα περσινής έρευνας(σχετικής με το θέμα), με τα βιβλία της Ευέλικτης Ζώνης, περιοδικά επιστημονικά και ιατρικά, τη λογοτεχνία, τη μουσική, το θεατρικό παιχνίδι και αντίστοιχες θεματικές ενότητες του Αναλυτικού Προγράμματος, ερευνήσαμε, μελετήσαμε και συντάξαμε κείμενα που αφορούσαν τις εξής επιμέρους ενότητες :

Α) το ταξίδι της τροφής στο σώμα μας (λειτουργία του πεπτικού συστήματος)

Β) θρεπτικά συστατικά και ομάδες τροφών

Γ) μεσογειακή διατροφή

Δ) επιλογή κατάλληλων τροφίμων

Ε) ασθένειες που προκαλούνται από κακή διατροφή (παχυσαρκία, καρδιοπάθειες, τε-

ρηδόνα , καρκινογεννήσεις κ.ά.)

ΣΤ) Πρώτες Βοήθειες για πνιγμό από τροφή

Ζ) Παραδοσιακά φαγητά της περιοχής

Η) Τραγούδια, λαχνίσματα και παιχνίδια που σχετίζονται με την τροφή

Αξίζει να αναφέρω και το γεγονός ότι πολλές από τις θεματικές ενότητες έγιναν αντικείμενο μελέτης και εμπεδώθηκαν κατά την ώρα της σίτισης (την οποία χρεώνομαι ως διδακτική) με απλές ερωτήσεις, όπως σε ποια ομάδα τροφών ανήκει το φαγητό σου, ποια τα θρεπτικά συστατικά κ. ά., αλλά και παιχνίδια – διαγωνισμούς. Προκειμένου τα παιδιά να εντάξουν στη καθημερινή διατροφή τους το φρούτο και τη σαλάτα τούς πρότεινα να διαγωνίζονται καθημερινά κατά τάξη ποια θα έφερνε τα περισσότερα φρούτα και τις περισσότερες σαλάτες. Τα παιδιά συμφώνησαν και ο διαγωνισμός γινόταν κάθε μέρα, μετρώντας τα ίδια τα παιδιά τις ποσότητες ανά τάξη, καταγράφοντας τα αποτελέσματα σε πίνακα - αφίσα και βγάζοντας καθημερινά νικήτρια τάξη που της δινόταν το δικαίωμα ή να αποχωρήσει πιο νωρίς, ή να διαβάσει ένα απόσπασμα από το αγαπημένο της βιβλίο ή να ακούσει την αγαπημένη της μουσική ή να παίξει παντομίμα.

Η νικήτρια τάξη για το μήνα οριζόταν η τάξη εκείνη που είχε νικήσει τις περισσότερες φορές. Το έπαθλο ήταν ένα επιτραπέζιο αυτοσχέδιο παιχνίδι – φιδάκι με ερωτήσεις από το χώρο της διατροφής.

Ο διαγωνισμός αυτός στην ουσία ήταν μια ομαδική μορφή δράσης στην ώρα της σίτισης. Τα παιδιά συμμετείχαν με χαρά και κέφι. Από τη μια μεριά τα παιδιά διασκέδαζαν αλλά και παράλληλα μάθαιναν (μαθηματικά, στατιστική, διαιτολογία), από την άλλη συμμετείχαν και οι γονείς προετοιμάζοντας ένα ολοκληρωμένο θρεπτικό γεύμα των παιδιών τους .

Με το πέρας του προγράμματος θεωρώ ότι ο βασικός στόχος επιτεύχθηκε (όπως προκύπτει και από τα τελικά ερωτηματολόγια που δόθηκαν σε παιδιά και γονείς ). Πολλές δε από τις εργασίες μας και έρευνες δημοσιεύτηκαν στη σχολική μας εφημερίδα και γνωστοποιήθηκαν με αυτό τον τρόπο στην τοπική κοινωνία.

Στο σημείο όμως στο οποίο θα σταθώ και θα αναπτύξω είναι πώς έγινε η μελέτη και η διδασκαλία της «στοματικής υγιεινής» στα παιδιά της Α ΄τάξης.

Στην τάξη αυτή διδάσκω και τα μαθηματικά, τα οποία για να γίνουν θελκτικά και ευάρεστα στα παιδιά εφεύρα τα φανταστικά παιδάκια που έρχονται στο σπίτι μου και μου δείχνουν «μαθηματικά παιχνίδια» που μπορώ να παίξω με τους μαθητές μου στην τάξη. Λέγοντας λοιπόν στους μαθητές μου αυτό το παραμύθι και ζωγραφίζοντας πολλές φορές τα παιδάκια στον πίνακα να κάνουν αντιστοιχίσεις και πράξεις, οι μαθητές μου με ένα παιγνιώδη τρόπο μάθαιναν μαθηματικά, καλούμενοι κάθε φορά να παίξουν αλλά και να ανταγωνιστούν τα φανταστικά παιδάκια.

Αυτό τον παιγνιώδη, παραμυθένιο τρόπο σκέφτηκα να εφαρμόσω και για τη διδασκαλία της «στοματικής υγιεινής».Γνωρίζοντας δε τη σημασία και τη συμβολή του παραμυθιού στη διαδικασία της μάθησης, πίστεψα ότι με αυτό τον τρόπο θα τους συν + κινούσα ψυχικά και πνευματικά . Παράλληλα έλυνα και ένα δικό μου πρόβλημα προετοιμασίας: λόγω έλλειψης ελεύθερου χρόνου, δεν είχα βρει ακόμη κάποιο βιβλίο του εμπορίου που να μιλούσε για την συγκεκριμένη ενότητα με απλά λόγια {χωρίς πολλές ορολογίες}και να γίνεται κατανοητό από όλους τους μαθητές. Είχα βέβαια γνώριμη μια σχετική ιστορία, γνωστής εταιρίας οδοντόκρεμας, που μπορούσα να διηγηθώ, αλλά προτίμησα να πειραματιστώ σε κάτι δικό μου. Δούλεψα κάτι που η ίδια είχα σκεφτεί και σχεδιάσει: ένα παραμύθι με πρωταγωνιστές τον Τάκη το Δοντάκη και την Ντόνα Τερηδόνα, τα ονόματα των οποίων προκύπτουν από τις καταλήξεις των λέξεων δον-τάκι και τερη-δόνα εφαρμόζοντας το γνωστό παιχνίδι με τις λέξεις του Τζιάνι Ροντάρι και χτίζοντας την ιστορία πάνω στο φανταστικό διώνυμο δοντάκι – τερηδόνα . Η ιστορία μου λοιπόν θα μιλούσε για ένα δόντι που δεν πλένεται, προσβάλλεται από την τερηδόνα, σαπίζει και καταλήγει στον οδοντογιατρό για να σφραγιστεί. Η αφήγηση της θα είχε και κάποια θεατρικότητα και θα συνοδευόταν και από σχετικά σκίτσα στον πίνακα, ώστε να δημιουργηθεί και η ανάλογη παραμυθένια ατμόσφαιρα.

Αρχικά μιλήσαμε με τα παιδιά για τα μέρη που αποτελείται ένα δόντι, σχεδιάζοντας το ταυτόχρονα στον πίνακα, ώστε να υπάρχει και ένα οπτικό σημείο αναφοράς για διάλογο, αναφέροντας και την ορολογία του κάθε μέρους ,όχι τόσο για να την απομνημονεύσουν οι μαθητές αλλά για να την γνωρίσουν, να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο τους και για να πάρει η όλη διδασκαλία μια επιστημονική χροιά. Στη συνέχεια μιλήσαμε για το χάσιμο των παλιών μας δοντιών (νεογιλών) και την εμφάνιση των μόνιμων, ένα θέμα που ηλικιακά τους απασχολεί . Σταθήκαμε στην φροντίδα των μόνιμων δοντιών μας, τονίζοντας την ανάγκη για το συχνό βούρτσισμα, τον οδοντιατρικό έλεγχο, τη σωστή διατροφή (δίνοντας έμφαση στον περιορισμό των γλυκών) και τις αρρώστιες που παθαίνουν τα δόντια (ουλίτιδα ,τερηδόνα)

Στη φάση της εμπέδωσης, τους ρώτησα αν ήθελαν να ακούσουν τι έπαθε ένα δοντάκι,ο Τάκης ο Δοντάκης ,από τη Ντόνα τη Τερηδόνα. Η απάντηση τους ήταν θετική και αρκετά ενθουσιώδης. Ξεκίνησα να τους διηγούμαι τις περιπέτειες των πρωταγωνιστών, ζωγραφίζοντάς τους και ζητώντας από τα παιδιά να διαμορφώνουν και τη συνέχεια της ιστορίας, ρωτώντας τους τι θα μπορούσε να συμβεί μετά, αξιολογώντας έτσι τις γνώσεις που αποκόμισαν από την όλη δράση.

Η διδακτική ώρα τελείωσε και ακολούθησε το σχολικό διάλειμμα στο οποίο ήμουν υπηρεσία. Έτσι είχα την ευτυχία να παρακολουθήσω το παιχνίδι τους: ένα κυνηγητό αλλιώτικο από αυτό που ξέρουμε. Αυτός που κυνηγούσε υποδυόταν την Ντόνα Τερηδόνα και οι υπόλοιποι τα δοντάκια. Όποιον έπιανε η Ντόνα Τερηδόνα τον έκανε βοηθό της και μαζί πλέον κυνηγούσαν τα γερά δοντάκια. Τα παιδιά το έπαιξαν σε όλο το διάλειμμα με τέτοιο πάθος, που πραγματικά ένιωσα την πλήρωση του στόχου μου και την ικανοποίηση ότι όχι απλά είχε γεμίσει το μυαλό τους με νέα γνώση, αλλά ότι «σπινθήρισε» και «άναψε».

Την επόμενη ώρα είχαμε μαθηματικά. Όποιο παιδί τελείωνε τις ασκήσεις και επειδή πλησίαζε η ώρα να σχολάσουμε, πρότεινα ή να ζωγραφίσει ή να διαβάσει κάποιο βιβλίο από τη βιβλιοθήκη της τάξης, ώστε να χαλαρώσει και να φύγει ευδιάθετο για το σπίτι του. Το πρώτο παιδί που τελείωσε με ρώτησε αν μπορούσε να ζωγραφίσει τον «Τάκη». Του απάντησα θετικά και την ίδια στιγμή πολλά παιδιά μου ανακοίνωσαν ότι θα κάνουν και αυτά το ίδιο όταν τελειώσουν. Στο τέλος της ώρας όλα τα παιδιά είχαν ζωγραφίσει κάτι από την ιστορία που είχε προηγηθεί και φεύγοντας μου χάριζαν τις ζωγραφιές τους!

Τις ζωγραφιές τις πήρα μαζί μου και όταν τις είδα στο σπίτι μου συγκινήθηκα, γιατί ήταν κατάθεση βιωματικής δράσης, πολύ ωραία σχεδιασμένες και με διαφορετική θεματολογία. Εξετάζοντάς τες καλά, τις έβαλα σε μια σειρά που όταν περιγράφονταν έδιναν την ιστορία του «Τάκη Δοντάκη». Θεώρησα καλό την επόμενη κιόλας μέρα να τους τις δείξω με την σειρά που τις έβαλα και να τους ζητήσω αφού τις περιγράψουν να προσπαθήσουν να τις αφηγηθούν. Όντως τα παιδιά περιέγραψαν και διηγήθηκαν την ιστορία των ζωγραφιών τους, εμπλουτίζοντάς την και με γεγονότα και πρόσωπα που δεν απεικονίζονταν. Ήταν μια πολύ ευχάριστη διαδικασία που κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον τους και ενίσχυε την ομαδική δράση. Έτσι αποφασίσαμε να γράψουμε ένα βιβλίο – παραμύθι σε φύλλα κάνσον, κολλώντας τις ζωγραφιές τους και γράφοντας συνοδευτικά κειμενάκια με ρίμα , ώστε να είναι πιο εύηχα και ευχάριστα στο διάβασμα. Το παραμύθι αυτό φωτοτυπήθηκε και μοιράστηκε στα παιδιά της Α΄ τάξης ως ενθύμιο. Στα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου διαβάστηκε στην ώρα του φαγητού, αποσπώντας θετικά σχόλια και πολλά μπράβο που έκαναν τα «πρωτάκια» μου να νιώσουν περήφανα για αυτή μας την εργασία!

Ανθίμου Σοφία

(Η δασκάλα που διδάσκει Μαθηματικά στην Α΄ & Ν. Γνωστικό Αντικείμενο)