ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ:

«ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»

Σύμφωνα με τη λειτουργία του «πιλοτικού ολοήμερου δημοτικού σχολείου Ανατολικού, Θεσσαλονίκης», όλοι οι δάσκαλοι αναλαμβάνουν κάθε χρόνο τη διδασκαλία συγκεκριμένων μαθημάτων, σε διαφορετικές όμως τάξεις. Έτσι, φέτος εγώ ανέλαβα τη διδασκαλία των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών, στις Ε’ και ΣΤ΄ τάξεις. Το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου, όμως, δεν επέτρεπε τη διεξαγωγή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπ/σης ή αγωγής υγείας στις δύο τελευταίες τάξεις, γιατί καλύπτονταν από το πρόγραμμα Ολυμπιακής Παιδείας. Σε συνεργασία, λοιπόν, με τη συνάδελφο Άνθιμου Σοφία, υπεύθυνη για το Ν. Γνωστικό Αντικείμενο, αποφασίσαμε να κάνω και εγώ κάποιες δραστηριότητες, στην ώρα των Φυσικών Επιστημών & της Χαλάρωσης, σχετικές με το πρόγραμμα «Διατροφής &Διατροφικές συνήθειες των παιδιών» που εφαρμόζεται στο υπόλοιπο σχολείο.

Με αφορμή τα σχετικά κεφάλαια για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, τα παιδιά παρακολούθησαν σχετικές βιντεοκασέτες, από την ταινιοθήκη του σχολείου. Έγραψαν μικρά κείμενα για την αναγκαιότητα των βιταμινών στον οργανισμό μας και κατά του καπνίσματος. Για το τελευταίο θέμα μάλιστα, έκαναν και αφίσες με πειρακτικά σχόλια. Ζωγράφισαν πυραμίδες διατροφής και την εσωτερική εικόνα των δοντιών μας. Όλα τα παραπάνω μας απασχόλησαν μέχρι τις γιορτές των Χριστουγέννων.

Με το νέο έτος ξεκινήσαμε την εφαρμογή ενός νέου προγράμματος Αγωγής Υγείας, με θέμα τις Διαπροσωπικές Σχέσεις των παιδιών μέσα στην τάξη, την οικογένεια και την κοινωνία γενικότερα, αλλά και την ανάπτυξη δεξιοτήτων για τη δόμηση ισχυρών και συναισθηματικά ασφαλών προσωπικοτήτων. Για τη διεξαγωγή αυτού του προγράμματος, έπρεπε να παρακολουθήσω σεμινάρια 25 ωρών που διοργάνωσε το Γραφείο Αγωγής Υγείας Δυτικής Θεσσαλονίκης, κατά το μήνα Δεκέμβριο. Τα σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν στα γραφεία του Δικτύου Άλφα, (Κέντρο Πρόληψης κατά των ναρκωτικών). Το πρόγραμμα ήταν επιδοτούμενο για ορισμένα σχολεία. Για το δικό μας δεν προβλεπόταν κάτι τέτοιο, αλλά παρόλο αυτά μπορούσα να πάρω το σχετικό υλικό με το πέρας των σεμιναρίων και να το δουλέψω στο σχολείο μου.

Το σχετικό πακέτο υλικού που έλαβα, είναι μία έκδοση του ΚΕ.ΘΕ.Α (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) σε συνεργασία με το TACADE (The Advisory on Alcohol and drug Education)-έναν διεθνή συμβουλευτικό οργανισμό που εργάζεται για την προσωπική και κοινωνική εκπαίδευση και την αγωγή υγείας. Περιλαμβάνει εγχειρίδια για το σχολείο, για τους γονείς και διδακτικές κάρτες με πολλές δραστηριότητες για εφαρμογή. Η δομή των καρτών αυτών είναι πάρα πολύ καλή και επιτρέπει στον εκπαιδευτικό εύκολα να τις χρησιμοποιήσει αλλά και να εμβαθύνει σε αυτές αν το επιθυμεί. Είναι χωρισμένες σε έξι ενότητες με διαφορετικά θέματα.

Έκρινα σκόπιμο να εφαρμόσω τις δύο πρώτες ενότητες με θέμα: «Εγώ-Ένας ξεχωριστός άνθρωπος» και «Ένας από τους πολλούς» αντίστοιχα. Ξεκίνησα στα μέσα Ιανουαρίου και το χρονοδιάγραμμά μου φτάνει μέχρι τις γιορτές του Πάσχα. Για την πραγματοποίησή του, χρησιμοποιώ μία ώρα την εβδομάδα από το χρόνο της Χαλάρωσης και το εφαρμόζουμε στις Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις.

Το πρόγραμμα εξελίσσεται μέσα στην αίθουσα. Τα παιδιά βάζουν τις καρέκλες τους σε κύκλο, που συμπεριλαμβάνει και εμένα. Χρησιμοποιούμε τον πίνακά μας, ένα μικρό μαξιλαράκι, που μόνο όποιος το κρατάει κάθε φορά έχει το λόγο να μιλήσει, κόλλες Α5, για να γράφουν και να ζωγραφίζουν τα παιδιά ό,τι προκύπτει από το μάθημα και ατομικά ημερολόγια των μαθητών.

Από την πρώτη μέρα εφαρμογής του, το πρόγραμμα είχε μεγάλη απήχηση στα παιδιά. Το ονόμασαν μάλιστα:ΤΟ ΒΙΒΛΙΑΡΑΚΙ, λόγο των ατομικών ημερολογίων που χρησιμοποιούν. Κατ’ αρχήν ένιωσαν πάρα πολύ άνετα μέσα στον κύκλο, έτσι ώστε να εκφράσουν τις ανησυχίες τους, τα παράπονά τους και τις επιθυμίες τους. Ξέφυγαν από τη ρουτίνα των κλασσικών μαθημάτων και άρχισαν να γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους, τους συμμαθητές τους, τους σκοπούς της εκπαίδευσης αλλά και εμένα την ίδια.

Ενδεικτικά, κάποιες δραστηριότητες του πακέτου είναι οι εξής:

1)Καταγράφω τους ανθρώπους που θαυμάζω και γιατί.

2)Βρίσκω ομοιότητες και διαφορές στους χαρακτήρες των συμμαθητών μου.

3)Ποιο γεγονός της σχολικής μου ζωής με έχει κάνει να χαρώ ή να λυπηθώ.

4)Χαρακτηρίζω με χρώματα τους δασκάλους μου και γιατί

5)Βρίσκω επίθετα που με χαρακτηρίζουν και αρχίζουν από το αρχικό γράμμα του ονόματός μου κ.α.

Μέσα από τις δραστηριότητες του πακέτου, μέχρι στιγμής, πραγματοποιήσαμε τις περισσότερες από εκείνες που κάνουν λόγο για τη μοναδικότητα του καθενός ξεχωριστά, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, το πώς καταλαβαίνω ότι μεγαλώνω και αλλάζω και τέλος για τους ανθρώπους που αγαπώ και θαυμάζω.

Κάνοντας μία πρώτη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος, μπορώ να πω με σιγουριά ότι βγήκαν στην επιφάνεια διάφορα ατομικά και ομαδικά προβλήματα των παιδιών και δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις για την επίλυσή τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ένας μαθητής της Ε΄ και ένας της ΣΤ΄ τάξης.

Ο πρώτος, εξαιτίας της αλβανικής του καταγωγής και του κλειστού του χαρακτήρα, δεν ήταν αποδεκτός από το σύνολο. Συζητήσαμε όλοι μαζί λοιπόν τους λόγους παραγκωνισμού του από την ομάδα της τάξης, εκφράσαμε τα συναισθήματά μας για το θέμα και ακούσαμε τη δική του άποψη. Καταγράψαμε τα λάθη και των δύο πλευρών και προτείναμε τρόπους για να τα αντιμετωπίσουμε. Και οι δύο πλευρές αναγνώρισαν το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις έπραξαν εσφαλμένα. Δώσαμε λοιπόν υποσχέσεις για να αλλάξει η κατάσταση αυτή και τα παιδιά πρότειναν τρόπους για να τις πραγματοποιήσουμε. Ο πρώτος-και σημαντικός- για τα παιδιά τρόπος προσέγγισης του συμμαθητή τους ήταν να τον εντάξουν, χωρίς όρους, στην ποδοσφαιρική τους ομάδα. Σίγουρα δεν ήταν ο καλύτερος παίχτης, αν το βοηθούσαν όμως θα τα κατάφερνε καλύτερα. Έπειτα ανήκε στο δυναμικό της τάξης τους και όλο και κάπου θα τους ενίσχυε. Αναγνώρισαν επίσης ότι έχει ιδιαίτερο ταλέντο στη ζωγραφική, πράγμα που τον έκανε να νιώθει αρκετά υπερήφανος. Κάθε εβδομάδα, λοιπόν, από κει και πέρα. στη διάρκεια του μαθήματός μας, τα παιδιά έλεγαν τρόπους με τους οποίους προσέγγιζαν το συμμαθητή τους και τον έκαναν μέλος του συνόλου.

Από την άλλη πλευρά, ο μαθητής της ΣΤ΄ τάξης είναι ένα παιδί πολύ έξυπνο ως προς τα μαθήματα, αλλά πολύ αντιδραστικό και επιθετικό ως προς τους συμμαθητές του, τους δασκάλους του και το σχολείο γενικότερα. Τα παιδιά ανέχονται τη συμπεριφορά του όλα αυτά τα χρόνια καθώς το φοβούνται από τη μια και γιατί είχε γίνει ένας μικρός αρχηγός από την άλλη. Κάποια μέρα η συμπεριφορά του είχε παρεκκλίνει πάρα πολύ, απέναντι στο πρόσωπό μου, γιατί του είχα ζητήσει να φύγει από τον κύκλο μας μέχρι να ηρεμήσει. Η φραστική του επίθεση πάγωσε τα υπόλοιπα παιδιά. Εγώ από την πλευρά μου τους είπα ότι η προβληματική συμπεριφορά του συμμαθητή τους είναι ένα θέμα που πρέπει να απασχολήσει όλη την ομάδα. Έτσι ο καθένας με τη σειρά του εξέφρασε ό,τι τον ενοχλούσε ως προς το θέμα αυτό. Συζητήσαμε επίσης για το τι νομίζουμε ότι θα συμβεί στο μέλλον αν συνεχιστεί η κατάσταση αυτή.

Κάλεσα τους γονείς του μαθητή και συζητήσαμε για το γεγονός αλλά και για τους φόβους μας σχετικά με την εξέλιξη του. Αποφασίσαμε να συνεργαστούμε και να ακολουθήσουμε μια κοινή γραμμή. Αυτοί από την πλευρά τους θα προσπαθούσαν να συζητήσουν με το παιδί τους για ό,τι τον κάνει να φέρετε έτσι, αλλά και να του προτείνουν εξωσχολικές δραστηριότητες για να εκτονώσει τις εντάσεις του. Πράγματι, το παιδί πηγαίνει τώρα στην τοπική ποδοσφαιρική ομάδα και ζήτησε να ξαναγραφτεί στο φροντιστήριο αγγλικών, το οποίο είχε διακόψει.

Εγώ, από την πλευρά μου, προσπάθησα να δείξω στον ίδιο αλλά και στο σύνολο ότι παρόλο που με ενόχλησε η συμπεριφορά του και αναγκάστηκα να καλέσω τους γονείς του δεν έχω σκοπό να τον ξεχωρίσω από το σύνολο. Είναι μέλος της ομάδας και τον χρειαζόμαστε. Πρέπει να νιώθει ελεύθερος να εκφράζει τις απόψεις του, χωρίς να προσβάλλει όμως τους άλλους. Βρίσκομαι δίπλα του για να εκφράσει ότι θέλει, αλλά με το σωστό τρόπο.

Οι ανοιχτές συζητήσεις μας μέσα στην ομάδα τον έκαναν να νιώθει ασφαλής μαζί μου και πάλι, μετά το συμβάν. Μειώθηκαν οι εντάσεις του αν και εξακολουθεί να μην έχει καλές σχέσεις με άλλους συναδέλφους και συμμαθητές του. Συχνά μου εκφράζει τα παράπονά του και καταγράφουμε τα λάθη όλων των πλευρών για να βρούμε λύση.

Οι αντιμετώπιση των παραπάνω περιπτώσεων με έκανε να φαίνομαι στα μάτια των παιδιών ένας συνεργάτης – καθοδηγητής περισσότερο παρά η τυπική δασκάλα που θα ασχοληθεί μόνο με το καθημερινό μάθημα. Η θετική τους διάθεση απέναντί μου και οι συζητήσεις μας για όλα αυτά τα θέματα μεταφέρονται και στους γονείς τους, κάτι που με κάνει αρκετά οικεία και απέναντί σε αυτούς τους ίδιους.

Αυτή η επαφή που κέρδισα με τα παιδιά φάνηκε ιδιαίτερα όταν είχαμε να κάνουμε μία δραστηριότητα σχετικά με το πώς νιώθουμε και καταλαβαίνουμε ότι μεγαλώνουμε. Έπρεπε, λοιπόν, να καταγράψουν τις αλλαγές σε πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο και να ζωγραφίσουν ότι θέλουν για το θέμα. Δεν δίστασαν, λοιπόν, να σχεδιάσουν το σώμα τους γυμνό. Έγιναν μάλιστα και πολλές ερωτήσεις που αφορούν τη σεξουαλική τους διαπαιδαγώγηση, χωρίς κοροϊδευτικά σχόλια για το θέμα, πράγμα γνώριμο σε αυτήν την ηλικία. Μιλήσαμε, λοιπόν έτσι απλά, για τις διαφορές αγοριών-κοριτσιών και για τον τρόπο ωρίμανσής τους και εξωτερικά και εσωτερικά. Όταν την άλλη ώρα τους είπα ότι έδειξα τις ζωγραφιές τους σε άλλους συναδέλφους και τους είπα ότι έκαναν θετικά σχόλια, ντράπηκαν λίγο και παραξενεύτηκαν ταυτόχρονα.

Έχοντας πια την εμπειρία ενός μήνα εφαρμογής του προγράμματος, οι μαθήτριες της ΣΤ΄ τάξης μου ζήτησαν να γράψουν οι ίδιες ένα θεατρικό σκετς και να το παρουσιάσουν τις ημέρες των Αποκριών. Αρχικά τους είπα να συζητήσουν την επιθυμία τους με τη δασκάλα της θεατρικής αγωγής. Την άλλη μέρα όμως, σκέφτηκα να εντάξω τη δραστηριότητα αυτή στο πρόγραμμά μου. Σκέφτηκα ότι το λειτουργικό σύστημα του πιλοτικού ολοήμερου σχολείου μας, επιτρέπει την άμεση συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών, αλλά και δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζουμε περισσότερα παιδιά από αυτά της μίας τάξης μόνο. Έτσι θα μπορούσαν να επεκταθούν οι δραστηριότητές μας και έξω από τις δύο τάξεις που εφαρμόζω το πρόγραμμα. Κατ’ επέκταση θα δημιουργήσουμε μία οριζόντια επικοινωνία μεταξύ των τάξεων του σχολείου.

Αφορμή για το συλλογισμό μου στάθηκε η διαφήμιση γνωστής εταιρείας σταθερής τηλεφωνίας, με πρωταγωνιστές ένα μυρμήγκι και ένα καρπούζι καθώς και το διφορούμενο μήνυμα της. Τα παιδιά διακωμωδούσαν συχνά στο σχολείο τη συγκεκριμένη διαφήμιση. Όταν λοιπόν τους είπα ότι θα μπορούσαμε να ετοιμάσουμε μαζί το σκετς που ήθελαν, μυστικά από τις υπόλοιπες τάξεις και να συντάσσουμε παραπλανητικά μηνύματα, που θα τα προωθώ εγώ στις άλλες τάξεις, ενθουσιάστηκαν.

Μετά από δύο μέρες μου έφεραν το σκετς που ετοίμασαν. Το θέμα αφορούσε μέντιουμ και μάγισσες. Ήταν πολύ διασκεδαστικό και σχετικό με τη γιορτή των Αποκριών. Ζήτησα τη βοήθεια της δασκάλας της θεατρικής αγωγής, κας Χριστίνας Μουρατίδου, για να κάνουμε κάποιες διορθώσεις στους διαλόγους και στη σκηνική παρουσίαση του σκετς.

Οι μαθήτριες αποφάσισαν να ονομάσουν τη θεατρική τους ομάδα: Φλόγες. Άρχισαν, λοιπόν, να γράφουν διάφορα μηνύματα με κεντρικό άξονα το όνομά τους, όπως: «Προσοχή οι φλόγες θα σας κάψουν!!!» ή «Δεν σας έχουν πει να μην παίζεται με τις φλόγες;;; Οι φλόγες όμως θα παίξουν για εσάς!!!». Εγώ με τη σειρά μου μετέφερα τα μηνύματα στις άλλες τάξεις. Τα μηνύματα αυτά ενθουσίασαν τα υπόλοιπα παιδιά. Άρχισαν να αναρωτιούνται για το ποια τάξη είναι αυτή που τους στέλνει το μήνυμα και γιατί. Έκαναν διάφορες διασκεδαστικές υποθέσεις και κάθε εβδομάδα περίμεναν με αγωνία το νέο μήνυμα. Έφτασαν, μάλιστα σε σημείο να κατασκοπεύουν η μία τάξη την άλλη, μήπως και βγάλουν κάποια άκρη για το τι ετοιμάζεται.

Το θέμα αυτό ενθουσίασε ιδιαίτερα την Ε΄ τάξη που ήθελε και αυτή με τη σειρά της να ετοιμάσει κάτι ανάλογο και να το προωθήσει στο σχολείο με τον ίδιο τρόπο. Τα παιδιά, λοιπόν, αποφάσισαν να ετοιμάσουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, σύμφωνο με τους κανόνες γνωστού τηλεοπτικού παιχνιδιού γνώσεων, με ερωτήσεις πολλαπλών απαντήσεων και να προκαλέσουν σε μονομαχία τη ΣΤ΄ τάξη.

Ξεχύθηκαν, έτσι, στην βιβλιοθήκη του σχολείου και άρχισαν να ψάχνουν για το τι ερωτήσεις θα κάνουν. Εγώ, παράλληλα, έστελνα παραπλανητικά μηνύματα στην ΣΤ΄ τάξη, η οποία έκπληκτη έβλεπε και αυτή να λαμβάνει περίεργα μηνύματα, όπως: «Νομίζετε ότι μπορείτε να μας αντιμετωπίσετε;;;» ή «Οι επιλογές είναι πολλές, εσείς τι θα διαλέξετε;;;».

Το παιχνίδι με τα μηνύματα ξεσήκωσε, λοιπόν όλο το σχολείο και κράτησε περίπου ένα μήνα. Παραμονή της εκδήλωσης που ετοίμαζα, έστειλα αποκαλυπτικά μηνύματα σε όλες τις τάξεις και τους ενημέρωνα πως την άλλη μέρα θα παρακολουθούσαν τις δραστηριότητες που ετοιμάζαμε όλο αυτό το διάστημα.

Η κα Καρανάτσιου, Δ/τρια του σχολείου μας, η οποία στάθηκε αρωγός σε όλη μου την προσπάθεια από την αρχή, κάλεσε εικονολήπτη για να καλύψει την εκδήλωση. Η επόμενη μέρα ήταν πάρα πολύ ευχάριστη και για τα παιδιά που συμμετείχαν στα δρώμενα και για τα υπόλοιπα που παρακολουθούσαν. Με το πέρας, μάλιστα, της εκδήλωσης πολλοί μαθητές ζητούσαν να επαναληφθεί κάτι ανάλογο και στο μέλλον.

Αξιολογώντας όλες τις παραπάνω δραστηριότητες, εκείνο που βγαίνει στην επιφάνεια είναι η ανάγκη των παιδιών να εκφράζουν τα προβλήματα και τις επιθυμίες τους και να βρίσκουν άμεσες λύσεις και επεμβάσεις από άτομα που εμπιστεύονται. Ο/η δάσκαλος/α που ασχολείται με τα θέματα αυτά δεν φαίνεται στα μάτια τους ως ο παραδοσιακός δάσκαλος που αγωνιά για την ολοκλήρωση της ύλης. Γίνεται ένας φίλος για όλες τις δυσάρεστες και ευχάριστες στιγμές. Δεν πρέπει, βέβαια, να παραλείψω το γεγονός ότι για την υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων, που επεκτείνονται οριζόντια σε πολλές τάξεις, συμβάλλει ιδιαίτερα η ύπαρξη και λειτουργία των ολοήμερων πιλοτικών σχολείων.

Ανδριά Ευαγγελία

(Η δασκάλα που διδάσκει Φυσική-Χημεία & Μαθηματικά στις Ε΄ & Στ΄τάξεις)