Υλικό: γύψος, γυψόγαζες, καθίσματα λεωφορείου Έτος δημιουργίας: 1962 Τόπος διατήρησης: Hirshhorn Museum, Ουάσιγκτον, Η.Π.Α. Διαστάσεις: 178 x 107 x 230 εκ.
Βιογραφικό:
Ο Αμερικανός γλύπτης και ζωγράφος Τζορτζ Σίγκαλ, από τους πρωτοπόρους της μοντέρνας γλυπτικής, γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Το 1941-1944 σπούδασε τέχνη και αρχιτεκτονική στο Μανχάταν. Στην αρχή ζωγράφιζε αφηρημένα εξπρεσιονιστικά έργα, ενώ από το 1959 αφιερώνεται στη γλυπτική. Tο 1961 ξεκινά την κατασκευή των πρώτων του έργων γλυπτικής από γυψόγαζα, με την οποία παίρνει τη φόρμα κατευθείαν από το μοντέλο του, όπως συμβαίνει με τα έργα «Γυναίκα στην πόρτα» ή «Κορίτσι που χτενίζεται». Εκθέτει τα γύψινα γλυπτά του (περιβάλλοντα*), τα οποία είναι άνθρωποι σε φυσικό μέγεθος, μαζί με πραγματικά αντικείμενα, όπως νεροχύτες, τραπέζια, αντλία βενζίνης, στάση λεωφορείου κτλ., δημιουργώντας εγκαταστάσεις με έντονη θεατρικότητα, για να αποδώσει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα, μια ανάμνηση ή μια στιγμή στον χρόνο. Θεωρείται ότι με την επιλογή του γύψου αλλά και των θεμάτων του διεύρυνε και επαναπροσδιόρισε την έννοια της γλυπτικής. Παρουσίασε έργα του σε πολλές εκθέσεις στην Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη (Ζυρίχη, Μόναχο, Ρότερνταμ, Παρίσι). Τα περιβάλλοντα που δημιούργησε εκτίθενται σε μουσεία και σε δημόσιους χώρους.
Παρουσίαση του έργου:
Ο Τζορτζ Σίγκαλ, αν και έγινε γνωστός ταυτόχρονα με άλλους καλλιτέχνες της ποπ αρτ, διαφοροποιείται από αυτούς, διότι έμεινε προσκολλημένος σε θεματολογία που αφορούσε ανθρώπινες αξίες, προσωπικές εμπειρίες και την καθημερινή ζωή. Δημιούργησε γλυπτά καθημερινών ανθρώπων σε συνηθισμένες δραστηριότητες και πρόβαλε τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους.
Ο Σίγκαλ έφτιαχνε τις φιγούρες του κατευθείαν από ζωντανά μοντέλα και τους απέδιδε τα πιο αναγκαία χαρακτηριστικά, χωρίς να ενδιαφέρεται για τις λεπτομέρειες. Στους «Επιβάτες λεωφορείου» χρησιμοποίησε γυψόγαζες για να φτιάξει τα γλυπτά του. Τα μοντέλα του είναι ζωντανοί άνθρωποι, συγγενείς και φίλοι, οι οποίοι είτε κάθονται στα μαύρα καθίσματα του λεωφορείου είτε στέκονται όρθιοι. Με την απεικόνιση ανώνυμων ανθρώπων σε μια στιγμή της ύπαρξής τους, ενώ κατευθύνονται στον προορισμό τους με το λεωφορείο, εκφράζει έναν συμβολισμό για την παροδικότητα της ζωής. Αν και οι ταξιδιώτες του αναπαριστάνονται κοντά ο ένας στον άλλον, παραμένουν ψυχολογικά απομονωμένοι. Παρ’ όλα αυτά, οι φιγούρες έχουν μια επιβλητική παρουσία, σαν να θέλουν να μας υπενθυμίσουν ότι και οι πιο κοινότοπες στιγμές της καθημερινής ζωής έχουν τελικά τεράστια σημασία: πρόκειται για την κρυμμένη ποίηση της καθημερινής ζωής.
Σε κάθε περιβάλλον που δημιουργεί ο Σίγκαλ η πραγματική ζωή συγχέεται με την κατασκευασμένη. Για να κατανοήσει κάποιος το έργο του, πρέπει να σταθεί δίπλα στα γλυπτά και τα αντικείμενα, να «νιώσει» τα συναισθήματα και τους «ήχους» που μπορεί να μεταδίδουν. Τα γλυπτά του, λόγω του άσπρου χρώματος, μοιάζουν να εκπέμπουν ένα δικό τους φυσικό φως.
Ο καλλιτέχνης επιλέγει το αστικό τοπίο ως αφορμή για να δημιουργήσει ένα έργο σχετικά με την αποξένωση που μπορεί να αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος στις πόλεις. Ο κάτοικος της πόλης είναι παγιδευμένος. Οι «Επιβάτες λεωφορείου» μοιάζουν με ηθοποιούς μιας παράστασης που είναι ακινητοποιημένοι μια στιγμή πριν από τη δράση. Μας θυμίζουν τις μορφές τις Πομπηίας, πετρωμένες στον χρόνο, που μοιάζουν μ’ εμάς, με τις κινήσεις και τις στάσεις μας.
ΓΩΣΣΑΡΙ
Περιβάλλον (environment, environmental art):
Μορφή τέχνης που αναπτύχθηκε στα τέλη τη δεκαετίας του 1950 και έχει τις ρίζες της στον Μ. Ντυσάν και την εννοιακή τέχνη. Στο «περιβάλλον» ο καλλιτέχνης εγκαθιστά τρισδιάστατα ποικίλα υλικά ως γλυπτά και χρησιμοποιεί και άλλα μέσα (ήχο, φως, κίνηση, αφή, χρώμα, κείμενο), τροποποιώντας τον τρόπο με τον οποίο ο θεατής βιώνει έναν συγκεκριμένο χώρο. Το «περιβάλλον» δεν περιορίζεται αναγκαστικά σε μια γκαλερί (αν και πολλές φορές χρησιμοποιείται ο χώρος της), αλλά μπορεί να αναφέρεται σε διάφορων ειδών παρεμβάσεις σε δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους. Ο όρος αναφέρεται κυρίως σε έργα τέχνης πολλά από τα οποία συνδέονται με την αμερικανική ποπ αρτ και με καλλιτέχνες όπως ο Άλαν Κάπροου (Allan Kaprow), ο Έντουαρντ Κίνχολτζ (Edward Kienholz), ο Λουκάς Σαμαράς κ.ά.
Σήμερα χρησιμοποιούνται ως μέσα το βίντεο, το κομπιούτερ, το διαδίκτυο, οι δράσεις, με χαρακτηριστικούς καλλιτέχνες τον Πολ Μακ Κάρθυ (Paul McCarthy), τον Όλαφουρ Ελίασον (Olafur Eliason), τον Τόνυ Όυσλερ (Tony Ousler) κ.ά.
Ο Σίγκαλ χρησιμοποίησε γυψόγαζα και γύψο για να φτιάξει τις φιγούρες του στους «Επιβάτες λεωφορείου». Επέλεγε τα μοντέλα του και τα έβαζε να ποζάρουν με τα ρούχα τους στη θέση που επιθυμούσε. Έπειτα εναπέθετε τη γυψόγαζα πάνω στο σώμα του μοντέλου και, όταν το υλικό στέγνωνε, το άνοιγε, το έβγαζε από το σώμα και το μοντάριζε, ώστε να μοιάζει με γλυπτό. Συνήθως χρησιμοποιούσε για τα καλούπια του άτομα του οικογενειακού του περιβάλλοντος ή φίλους. Τα μοντέλα του είναι ήρεμα και του αποκαλύπτουν άμεσα τις πιο χαρακτηριστικές στάσεις και χειρονομίες τους Απόκρυψη
3. Ποια είναι η διαφορά αυτού του έργου από όσα γλυπτά έχετε δει ως τώρα;
Ο Σίγκαλ παρουσίαζε γλυπτά από γυψόγαζα και γύψο. Δεν τον ενδιέφεραν οι καλοφτιαγμένες λεπτομέρειες, αντίθετα τα έργα του έμοιαζαν μισοτελειωμένα. Η ιδέα του να εκθέσει, αντί ενός γλυπτού, ένα άχρωμο καλούπι σώματος ως αυτοτελές έργο τέχνης ήταν επαναστατική και άνοιξε νέους εκφραστικούς ορίζοντες για τη γλυπτική του ανθρώπινου σώματος. Τα «περιβάλλοντα» που δημιούργησε αποτελούνταν από έτοιμα αντικείμενα. Απόκρυψη
4. Πιστεύετε ότι το άσπρο χρώμα του γλυπτού παίζει κάποιον ρόλο στη συνολική απόδοση του θέματος; Πώς συμβαίνει αυτό; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
Το άσπρο χρώμα μοιάζει να δίνει ένα εσωτερικό φως στα γλυπτά. Όταν τα γλυπτά είναι περισσότερα από ένα, η σύνθεση εκπέμπει αυτό το εσωτερικό φως σε μεγαλύτερη κλίμακα. Παράλληλα, το λευκό χρώμα δημιουργεί αντίθεση με τα συμβατικά χρώματα του περιβάλλοντος χώρου. Απόκρυψη
5. Νομίζετε ότι υπάρχει κάτι που συνδέει μεταξύ τους τις μορφές στους «Επιβάτες λεωφορείου»;
Πρόκειται για δύο ζευγάρια αντρών και γυναικών τα οποία, όπως φαίνεται, δε συνδέονται μεταξύ τους είτε ως μονάδες είτε ως ζεύγη. Όλες οι μορφές είναι βυθισμένες στις σκέψεις τους και κοιτούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις, χωρίς να υπάρχει πρόθεση για δημιουργία κάποιας επαφής μεταξύ τους. Απόκρυψη
6. Τι είδους συναισθήματα μπορεί να εκφράζουν οι μορφές του Σίγκαλ;
Οι μορφές του Σίγκαλ είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, οι κάτοικοι της πόλης που μετακινούνται με λεωφορείο. Είμαστε όλοι εμείς με τα προβλήματα και τα όνειρά μας. Αν και συνυπάρχουμε με πολλούς άλλους, εντούτοις αρκετές φορές νιώθουμε μόνοι. Απόκρυψη
7. Ποια συναισθήματα σας δημιουργούνται, όταν βλέπετε αυτό το έργο;
8. Πώς αισθάνεστε, όταν μετακινείστε με τα μέσα μαζικής μεταφοράς; Ποιες σκέψεις σάς έρχονται στο μυαλό, όταν ταξιδεύετε; Παρατηρείτε τους συνταξιδιώτες σας; Τι κινήσεις κάνετε;
9. Τι νομίζετε ότι ήθελε να εκφράσει ο καλλιτέχνης με τους «Επιβάτες λεωφορείου»;
Οι «επιβάτες» είναι καθημερινοί άνθρωποι, αποξενωμένοι και μοναχικοί. Μας υπενθυμίζουν πόσο σημαντική μπορεί να είναι κάθε στιγμή που ζούμε, έστω και αν εμείς τη θεωρούμε πεζή και τετριμμένη. Απόκρυψη
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Συγκρίνετε το έργο του Σίγκαλ με γλυπτά του Ντεγκά (Edgar Degas) και του Ροντέν (August Rodin).
2. Επιλέξτε ένα αναγεννησιακό γλυπτό και συζητήστε για το νόημα που ήθελε να δώσει ο καλλιτέχνης την εποχή εκείνη και για την τεχνική που χρησιμοποίησε. Στη συνέχεια αντιπαραθέστε το αναγεννησιακό γλυπτό με το έργο του Σίγκαλ.
3. Χρησιμοποιήστε γυψόγαζες για να κάνετε καλούπι από τα χέρια ή τα πόδια σας, από το πρόσωπο οικείων σας ή συμμαθητών σας, με τις οδηγίες του εκπαιδευτικού. Δημιουργήστε συνθέσεις με ό,τι φτιάξατε και εκθέστε τες στον χώρο του σχολείου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Arnason, H.H. (1995). Ιστορία της σύγχρονης τέχνης: Ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, φωτογραφία. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
2.Hunter, S. & Hawthorne, D. (1984). George Segal. Paris: Albin Michel.
3.Tuchman, Ph. (1983). George Segal. New York: Abbeville.
4.Van der Mark, J. (1975). George Segal. New York: Abrams.
5.Χαραλαμπίδης, Ά. (1995). Η τέχνη του εικοστού αιώνα (τόμος 3). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.