Πρόλογος του Καθηγητή Σταμάτη Ν. Αλαχιώτη

Η συνεχής προσαρμογή και αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης πρέπει να είναι αναμφισβήτητα ο κυριότερος στόχος για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτείται διαρκής εκσυγχρονισμός τόσο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης όσο και του Ενιαίου Λυκείου και της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΤΕΕ). Στα πλαίσια αυτά επιχειρείται μια ποιοτική αναβάθμιση, η οποία θα βασισθεί σε ένα νέο Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών που ήδη επεξεργάσθηκε το Π.Ι., με γνώμονα την κατά το δυνατό σφαιρική και διερευνητική προσέγγιση της γνώσης,  δηλαδή τη διαθεματικότητα. Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) στοχεύει τόσο στην καλύτερη και ισόρροπη κατανομή της διδακτέας ύλης ανά τάξη, όσο και στην εφικτή διαθεματική προσέγγιση της γνώσης.
Μέσα στα πλαίσια διαμόρφωσης του ΔΕΠΠΣ εντάσσεται και η “ευέλικτη ζώνη διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων” για το Δημοτικό και η “ζώνη καινοτόμων δράσεων” για το Γυμνάσιο (ανάλογες και σχετικές δραστηριότητες προβλέπονται και για τη λειτουργία του Νηπιαγωγείου). Η καινοτομία αυτή βασίζεται στην αναμόρφωση του σχολικού χρόνου και στην καλλιέργεια πρωτοβουλιακής, συνεργατικής και διαθεματικής προσέγγισης της μάθησης αλλά και ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, της συλλογικής προσπάθειας και της βιωματικής δράσης του μαθητή μέσα από ανάλογες δραστηριότητες και σχέδια εργασίας (project). Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στην καλύτερη προσέγγιση όλων των προαναφερθεισών παραμέτρων που αναμφίβολα απασχολούν τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία και ταυτόχρονα συμβάλλει στην προώθηση της απαραίτητης πρωτοβουλιακής δράσης του μαχόμενου εκπαιδευτικού.
Μέσα σ΄ αυτή τη ζώνη θα αναπτυχθεί η αναγκαία γνώση και πληροφορία, που δεν μπορεί να προβληθεί στο επίπεδο της τυπικής διδασκαλίας, η οποία έτσι κι αλλιώς δεν μπορεί να αντέξει το σχολικό πρόγραμμα. Οι εν λόγω πληροφορίες αφορούν κυρίως την καθημερινότητα και διοχετεύονται εν πολλοίς μέσω των ΜΜΕ χωρίς την απαραίτητη πολλές φορές παιδαγωγική δεοντολογία. Ο χρόνος της ευέλικτης ζώνης και των καινοτόμων δράσεων για μεν το Δημοτικό ποικίλλει από 4 ώρες στις μικρές τάξεις μέχρι 2 ώρες στις δυο τελευταίες, για δε το Γυμνάσιο περιορίζεται αρχικά στις 2 ώρες την εβδομάδα. Η μικρή μείωση των ωρών διδασκαλίας για ορισμένα μαθήματα δε σημαίνει καμία υποβάθμισή τους αλλά αντίθετα αναβάθμισή τους αφού το εύρος του γνωστικού τους περιεχομένου θα προβάλλεται και μέσα από τις δραστηριότητες και τις μεθοδολογίες της ευέλικτης ζώνης.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ευέλικτη ζώνη θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο καλύτερης προσέγγισης μιας άλλης γενικά αποδεκτής και προσδοκώμενης αντίληψης για το σχολείο, το οποίο πρέπει να γίνει χώρος χαράς και ζωής και όχι μόνο διδασκαλίας και παθητικής αποδοχής αποσπασματικών γνώσεων. Το σχολείο πρέπει να γίνει ευχάριστο και ενδιαφέρον, αναπτύσσοντας ένα κατάλληλο σχολικό παιδαγωγικό περιβάλλον που θα ανταγωνίζεται το αντίστοιχο ισχυρό εξωσχολικό περιβάλλον των παραπλανητικών πολλές φορές σειρήνων.
Σημειώνεται ότι η “ευέλικτη ζώνη διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων” έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία σε μια προ-πιλοτική φάση σε τέσσερα Δημοτικά Σχολεία της Αττικής. Η πιλοτική αυτή εφαρμογή θα συνεχισθεί το σχολικό έτος 2001-02 σε 11 Νηπιαγωγεία, 566 Δημοτικά Σχολεία και σε 52 Γυμνάσια της χώρας αστικά και ημιαστικά (ανάμεσα στα οποία θα υπάρχει και ενδεικτικός αριθμός Ειδικών Σχολείων). Οδηγός για την Εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης Βιβλίο για το Δάσκαλο , Οδηγός για την Εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης Καινοτόμων Δράσεων Βιβλίο για τον Καθηγητή , Διαθεματικό Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ευέλικτη Ζώνη (Α' - Β' τάξεις του Δημοτικού Σχολείου), Πολυθεματικό βιβλίο και σχέδια εργασίας για το Γυμνάσιο (Οδηγός για τον καθηγητή)
Η εμπειρία που θα αποκτήσουν οι σχολικοί σύμβουλοι και οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, καθώς και η ταυτόχρονη επιμορφωτική στήριξή τους θα αξιοποιηθούν ανάλογα στη φάση της ολικής εφαρμογής της καινοτομίας της ευέλικτη ζώνης σε όλα τα σχολεία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης της χώρας, αφού προηγηθούν οι σχετικές αξιολογήσεις και αποτιμήσεις του εγχειρήματος. Χρονικός στόχος της γενικής εφαρμογής αποτελεί το σχολικό έτος   2002-03.
Η “ευέλικτη ζώνη διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων” και η “ζώνη καινοτόμων δράσεων” θα πρέπει να κερδίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών, εμπλουτιζόμενες με προγράμματα δραστηριοτήτων στα οποία εντάσσονται θέματα από: την Ολυμπιακή Παιδεία, επιλεγμένες ενότητες από το Πρόγραμμα “Μελίνα” και τα Προγράμματα που εφαρμόστηκαν στα Σχολεία Εκπαιδευτικών Πιλοτικών και Πειραματικών Εφαρμογών (ΣΕΠΠΕ), την Αγωγή Υγείας και τις διαφυλικές σχέσεις, την Τοπική Ιστορία, τη Διαπολιτισμική Αγωγή, τις Νέες Τεχνολογίες, την Περιβαλλοντική Αγωγή, τα Εικαστικά κ.ά.
Στα πλαίσια της υλοποίησης της εν λόγω καινοτομίας εντάσσεται και μια άλλη δραστηριότητα που αφορά τη συγγραφή γενικού ενδιαφέροντος κειμένων για ένα πολυθεματικό βιβλίο – φάκελο. Τα κείμενα αυτά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για συζήτηση στις τάξεις της Στ΄ Δημοτικού και Γ΄ Γυμνασίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο δάσκαλος / καθηγητής δε θα μπορεί να χρησιμοποιήσει κατάλληλα τα σχετικά κείμενα και για μικρότερες τάξεις. Ο τίτλος του εν λόγω βιβλίου για το Δημοτικό είναι “Βλέπω το σημερινό κόσμο” και για το Γυμνάσιο “Ανιχνεύοντας το σήμερα – Προετοιμάζουμε το αύριο”.
(Οδηγός για την εφαρμογή της ευέλικτης ζώνης και της ζώνης καινοτόμων δράσεων).
Οι προαναφερθείσες γενικές προσπάθειες δεν είναι αποσπασματικές αλλά εντάσσονται όλες σε μια ενιαία κατά το δυνατόν ολιστική προσέγγιση εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και βρίσκονται σε αρμονία με τους στόχους του Συμβουλίου Υπουργών Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης.
Είναι αυτονόητο ότι η μεγάλη ρευστότητα της εποχής μας απαιτεί συνεχείς προσαρμοστικές κινήσεις και πολιτικές αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από την κατάλληλη μαθησιακή διαδικασία διασφάλισης της ισότητας ευκαιριών των δυο φύλων, των ομάδων ατόμων με ειδικές ανάγκες και  ικανότητες, των ομάδων με ιδιαίτερα εθνοτικά, πολιτισμικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά και βελτιστοποίηση κάθε ποιοτικής δυνατότητας του εκπαιδευτικού συστήματος προκειμένου να συμβάλλει στην καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η προσέγγιση τέτοιων στόχων απαιτεί και την καλλιέργεια του “μαθαίνω πώς να μαθαίνω” για να τεθεί η βάση από την υποχρεωτική εκπαίδευση και της δια βίου μάθησης. Έτσι μέσα από τις προτεινόμενες για πιλοτική εφαρμογή καινοτομικές δράσεις, τις οποίες σας παρουσιάζουμε στο ανά χείρας εκπαιδευτικό υλικό - που είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας του επιστημονικού προσωπικού του ΠΙ στο οποίο εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες - επιδιώκουμε να εφοδιάσουμε το μαθητή με τον κατάλληλο μορφωτικό μανδύα για να αντεπεξέρχεται με περισσότερη επιτυχία τις “μπόρες της ζωής”. Και αυτή θα είναι η απάντηση της χώρας μας στην κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας, στην επιδιωκόμενη σύγχρονη κοινωνία της ποιότητας.