Αναγκαιότητα:

Ο πειραματισμός κρίθηκε αναγκαίος γιατί με αυτόν οι μαθητές των τάξεων Ε΄ και Στ΄ του δημοτικού σχολείου θα είχαν τη δυνατότητα να υλοποιήσουν το αντικείμενο "Μελέτη τοπικού περιβάλλοντος", με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις, στάσεις και ικανότητες που θα εξασφαλίσουν την ενεργό ένταξή τους στο τοπικό και μέσω αυτού στο γενικότερο ελληνικό και ευρωπαϊκό περιβάλλον.

Βασικά το μάθημα κρίθηκε αναγκαίο για τους μαθητές επειδή θα τους βοηθούσε

1. Να αποκτήσουν πολύ επίπεδη και οργανωμένη γνώση της Σάμου ως γεωφυσικού, βιολογικού και ανθρώπινου οικοσυστήματος, στο σύνολο και στα καθέκαστά του.

2. Να συνειδητοποιήσουν τη διαχρονική παρουσία του ελληνικού στοιχείου στο νησί μέσα από τις ποικίλες αποτυπώσεις του σε κτίσματα, ιστορικές μνήμες, παραδόσεις και γλωσσική εξέλιξη με κατάλληλη έμφαση στη σημερινή ζωντανή νεοελληνική Σάμο.

3. Να αναπτύξουν αγάπη και εποικοδομητικές στάσεις για το νησί τους - στους αντίποδες ενός στείρου τοπικισμού - και διάθεση μέθεξης και προσφοράς στα δρώμενα του τόπου.

4. Να ενεργοποιηθούν ώστε να συμμετάσχουν στην περιφρούρηση του τόπου τους σε μια περίοδο επαπειλούμενων οικολογικών καταστροφών και εθνικών κινδύνων.

5. Να διατυπώνουν προτάσεις ικανές να στηρίξουν ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον.

Γενικά με τη Μελέτη του τοπικού περιβάλλοντος επιδιώκεται η μαθητεία των παιδιών στα καθέκαστα και στο όλον του μορφωτικού κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει η ιδιαίτερη πατρίδα μέσα από καλλιεργημένες μορφές σκέψεις, γλώσσας, τέχνης και ερευνητικών διαδικασιών.

Στόχοι :

Οι επιμέρους στόχοι του πειραματισμού, οι οποίοι απευθύνονταν στους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και την τοπική κοινωνία, ήταν:

1. η κάλυψη της βασικής ανάγκης των μαθητών για μεθοδευμένη γνωριμία με τη γεωγραφία, την οικονομία, την ιστορία, και τον πολιτισμό της ιδιαίτερης πατρίδας τους,

2. η εξουδετέρωση του μειονεκτήματος του ισχύοντος προγράμματος σπουδών όπου απουσιάζουν αντικείμενα μάθησης που δίνουν έμφαση στην τοπική διάσταση,

3. η εναρμόνιση με την πολιτική του Υπουργείου Παιδείας για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών και βιβλίων,

4. η άμβλυνση των προβλημάτων που συναντούν οι πρωτοδιόριστοι εκπαιδευτικοί όταν τοποθετούνται σε άλλες περιοχές από εκείνες που κατάγονται και αγνοούν την τοπική ιστορία των περιοχών αυτών,

5. η σύσφιξη των σχέσεων τοπικής κοινωνίας και σχολείου με το άνοιγμα των διδακτικών δραστηριοτήτων του πειραματισμού σε κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά απείχαν από την εκπαιδευτική διαδικασία,

6. η ταύτιση με τις γενικότερες αναπτυξιακές κατευθύνσεις του 2ου κοινοτικού πλαισίου στήριξης και η επένδυση στο κεφάλαιο παιδεία για τη δημιουργία μελλοντικών πολιτών που θα συμβάλλουν ενεργώς στην ανάπτυξη του τόπου τους.

Εφαρμογή:

Ο πειραματισμός εφαρμόσθηκε σε έξι δημοτικά σχολεία της Σάμου κατά τη σχολική περίοδο 1998-99. Τα σχολεία που έλαβαν μέρος είχαν επιλεγεί με αντικειμενικά κριτήρια που είχαν να κάμουν με τη χωροταξία και την οργανικότητα των σχολικών μονάδων. Προτιμήθηκαν δηλαδή πλήρη εξαθέσια σχολεία από τις έδρες των δήμων, αλλά και μερικά που παρουσίαζαν κοινωνικές και εδαφολογικές ιδιαιτερότητες (ορεινά, ημιορεινά). Τα έξι σχολεία ήταν

1. 1^ο Δημοτικό Σχολείο πόλεως Σάμου,
2. Δημοτικό Σχολείο Όρμου Καρλοβάσου,
3. Δημοτικό Σχολείο Μαραθοκάμπου Σάμου,
4. Δημοτικό Σχολείο Πύργου Σάμου,
5. Δημοτικό Σχολείο Μυτιληνιών Σάμου και
6. Δημοτικό Σχολείο Πυθαγορείου Σάμου. 

Από κάθε σχολείο συμμετείχαν 2 τάξεις, η Ε΄ και η Στ΄. Σε μια περίπτωση, για να αντιμετωπισθεί έκτακτη περίπτωση, συμπτύχθηκαν τα δύο τμήματα μιας τάξης (Στ΄ του 1^ου Δημοτικού Σχολείου Σάμου). Στα 12 τμήματα που εργάσθηκαν στο ΠΠΕ δίδαξαν 12 εκπαιδευτικοί. Στον πειραματισμό συμμετείχαν και οι 6 διευθυντές αυτών των σχολείων που έφεραν το βάρος της διοίκησης και της διαχείρισης του έργου. Στο πρόγραμμα έλαβαν μέρος συνολικά 225 μαθητές, ενώ για τις ανάγκες της εσωτερικής αξιολόγησης συμμετείχαν ως ομάδες ελέγχου δύο ακόμα δημοτικά σχολεία, το 2^ο πόλεως Σάμου και το Δημοτικό Σχολείο Παγώνδα Σάμου. Το διδακτικό προσωπικό των ομάδων ελέγχου δεν πήρε μέρος στο έργο. Μόνο οι μαθητές των τάξεων Ε΄ και Στ΄ συμπλήρωναν κριτήρια αξιολόγησης στο τέλος κάθε τριμήνου.

Αποτελέσματα:

Τα αποτελέσματα του πειραματισμού σε σχέση με την ομάδα ελέγχου ήταν στατιστικώς σημαντικά. Συγκεκριμένα τα εκατοστιαία ποσοστά επιτεύξεων της πειραματικής ομάδας (έξι σχολείων) ήταν διπλάσια περίπου από αυτά των ομάδων ελέγχου. Όσον αφορά τη συνολική διεξαγωγή του προγράμματος η εσωτερική αξιολόγηση έδειξε ότι τα θετικά αποτελέσματα μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω εφόσον αντιμετωπισθούν:

1. Το πρόβλημα του διατιθέμενου χρόνου, αφού το πρόγραμμα άρχισε να υλοποιείται με καθυστέρηση ενός περίπου τριμήνου και η διδακτέα ύλη ολοκληρώθηκε επί τροχάδην στο τέλος της σχολικής χρονιάς 1998-99.

2. Η έγκαιρη χορήγηση των διδακτικών μέσων τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σε ατελή μορφή (φωτοτυπίες). Όσον αφορά τα οπτικοακουστικά μέσα διδασκαλίας η παρεμβολή γραφειοκρατικών εμποδίων καθυστέρησε τη χορήγησή τους αρκετά.

3. Η ανάθεση της διδασκαλίας της Μελέτης του τοπικού  περιβάλλοντος σε εκπαιδευτικούς άλλων τάξεων του ίδιου σχολείου.

Γενικά ο πειραματισμός πέρα από τις πρακτικές δυσκολίες που εμφανίστηκαν από εσωγενείς και εξωγενείς παράγοντες υπήρξε επιτυχής. Το απέδειξαν:

1. Τα αποτελέσματα των κριτηρίων της εσωτερικής αξιολόγησης, που ήταν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ των ομάδων ελέγχου και πειραματισμού.
2. Οι στάσεις των μαθητών του δείγματος απέναντι α. στο διδακτικό αντικείμενο αφού οι οχτώ στους δέκα το βρήκαν ευχάριστο, β. στο βιβλίο για το μαθητή - παρότι φωτοτυπημένο - αφού οι εννιά στους δέκα το βρήκαν ενδιαφέρον και γ. στα διδακτικά μέσα που τα βρήκαν σε ποσοστό 64% συναρπαστικά. 3. Το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών που πήραν μέρος στον πειραματισμό που εκδηλώθηκε με α. την επακριβή τήρηση των προγραμματισμένων υποχρεώσεών τους, β. τις συνεχείς υποδείξεις, παρεμβάσεις, βελτιωτικές αναζητήσεις, εκδόσεις γύρω από την κατοικία της Σάμου και τα παιχνίδια.
3. Το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας για να διδαχθεί το αντικείμενο της Μελέτης του τοπικού περιβάλλοντος άτυπα και σε σχολεία που δεν είχαν επιλεγεί για την υλοποίηση του έργου.

Παραδοτέο υλικό:

Το υλικό που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του πειραματισμού και στάλθηκε σε κάθε σχολείο, ήταν το εξής:

• φωτοτυπημένο βιβλίο για το μαθητή σε τρία τεύχη με τίτλο «Σάμος, πατρίδα μου», βιβλίο με αναλυτικό πρόγραμμα και διδακτικές οδηγίες για το δάσκαλο, τεύχος με τα τρίμηνα κριτήρια εσωτερικής αξιολόγησης για τους μαθητές,
• μία σειρά βιβλιογραφικής υποστήριξης για τους δασκάλους και τους μαθητές,
• 5 βιντεοκασέτες με θέμα "Τα παιδιά παρουσιάζουν τη Σάμο" του σαμιώτη δημοσιογράφου Νίκου Χατζηαθανασίου,
• 100 σλάιντς με εικόνες και τοπία της Σάμου,
• 4 CD-ROM, 5 κασέτες με σαμιώτικα τραγούδια,

¨Ενας πανόδετος χάρτης της Σάμου για κάθε τάξη, ένας απλός χάρτης της Σάμου για κάθε μαθητή. Υλικό που προωθήθηκε στη Μ.Υ. του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου εκτός από τα παραπάνω ήταν:

1. τα οικονομικά στοιχεία του έργου για το φορέα και τις σχολικές μονάδες,
2. τα μηνιαία και τριμηνιαία δελτία - ημερολόγια του ΠΠΕ από τους δασκάλους, τους διευθυντές και την επιστημονική ομάδα, ειδικό τεύχος για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του πειραματισμού.

Εξοπλισμός σχολείων:

Τα σχολεία που έλαβαν μέρος στον πειραματισμό συμπλήρωσαν τον εξοπλισμό τους ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσίαζε το καθένα: με ηλεκτρονικούς υπολογιστές (κύρια μονάδα, οθόνη, πληκτρολόγιο, σαρωτής, εκτυπωτής), με fax, με μαγνητόφωνο και CD.